Сурет: emalu.kz
Қояншық ауруы (Эпилепсия) туралы
Қояншық ауруы (эпилепсия) — бұл ми қызметінің бұзылуына байланысты туындайтын неврологиялық ауру. Ол құрысу ұстамалары түрінде көрінеді. Құрысу — ми нейрондарының электрлік белсенділігінің кенеттен артып кетуінен туындайтын жағдай. Ауру балалардан бастап ересектерге дейін кез келген жаста пайда болуы мүмкін және оның себептері әртүрлі болуы мүмкін.
Эпилепсияның түрлері
Эпилепсия әртүрлі формада көрінуі мүмкін, сондықтан оны ұстамалардың түріне қарай жіктеуге болады:
1. Жалпылама ұстамалар (Generalized seizures):
Тонико-клоникалық (гран мал) – науқас құлайды, денесі қатаяды (тоникалық кезең), содан кейін дірілдейді (клоникалық кезең). Көбінесе есінен танып қалады.
Абсанс (пти мал) – қысқа уақыттық, бірнеше секундқа созылатын есінен тану. Науқас бірнеше секундқа жан-жағынан бейхабар болады, бірақ құламайды.
2. Парциалды (фокальды) ұстамалар (Focal seizures):
Қарапайым парциалды – сана сақталады, бірақ дененің белгілі бір бөлігінде бұлшық еттер дірілдейді немесе сезім өзгерістері болады.
Күрделі парциалды – сана бұзылады, науқас автоматты әрекеттер жасайды (мысалы, бір нәрсені ұстай беру немесе бір нүктеге қарау).
Эпилепсияның себептері
Эпилепсияның нақты себебі кейде анықталмауы мүмкін, бірақ ауруды тудыратын факторлар мыналар болуы мүмкін:
Тұқым қуалаушылық – ата-анасының бірінде эпилепсия болса, балаларда да бұл аурудың даму қаупі артады.
Бас жарақаты – көлік апаты немесе биіктіктен құлау салдарынан ми зақымданса.
Мидың даму ақаулары – ми дамуындағы туа біткен ақаулар.
Мидың инфекциялары – менингит, энцефалит немесе басқадай инфекциялар.
Инсульт немесе ми ісіктері – мидың қан айналымының бұзылуы немесе ісіктер.
Оттегі тапшылығы – босану кезінде нәрестеге оттегі жетіспеушілігі болса.
Эпилепсияның белгілері
Кенеттен құлап қалу.
Бұлшықеттердің дірілдеуі немесе дененің кейбір бөліктерінің тартылуы.
Есінен тану немесе бірнеше секундқа қатып қалу.
Қол мен аяқтардың қозғалысын бақылаудың жоғалуы.
Сана шатасуы, айналада не болып жатқанын түсінбеу.
Эпилепсияны диагностикалау
Ауруды дұрыс анықтау үшін келесі әдістер қолданылады:
Электроэнцефалография (ЭЭГ) — мидың электрлік белсенділігін тексеру үшін.
Магнитті-резонанстық томография (МРТ) және компьютерлік томография (КТ) — ми құрылымын зерттеп, ісіктерді, жарақаттарды немесе басқа ақауларды анықтауға мүмкіндік береді.
Қан талдаулары — эпилепсияның басқа аурулармен байланысын тексеру үшін.
Емдеу әдістері
Эпилепсияны емдеу бірнеше тәсілдерден тұрады:
1. Дәрі-дәрмек терапиясы:
Эпилепсияға қарсы дәрілер (мысалы, карбамазепин, вальпроат натрий, ламотриджин) ұстамаларды бақылауға көмектеседі.
Дәрі-дәрмекті дәрігердің тағайындауымен ғана қабылдау керек.
2. Хирургиялық араласу:
Егер дәрі-дәрмек көмектеспесе және эпилепсияның қайталанатын ошағы анықталса, миға операция жасау мүмкін.
3. Кетогендік диета:
Кейбір науқастар үшін кетогендік диета (майы көп, көмірсуы аз) ұстамалардың санын азайтуға көмектеседі.
4. Нерв стимуляциясы:
Вагус нервін стимуляциялау әдісі миға импульстар жіберіп, ұстамаларды азайтуға мүмкіндік береді.
Алғашқы көмек көрсету
Эпилепсия ұстамасы кезінде науқасқа көмектесу үшін:
1. Науқасты қауіпсіз жерге жатқызып, айналасындағы өткір заттарды алыңыз.
2. Басын бір жаққа бұрыңыз, бұл аузы мен тыныс жолдарының ашық болуына көмектеседі.
3. Аузына ештеңе салмаңыз және құрысу кезінде оны ұстауға тырыспаңыз.
4. Ұстама 5 минуттан артық созылса, жедел жәрдем шақырыңыз.
5. Ұстама біткеннен кейін науқас есін жиғанша жанында болыңыз.
Эпилепсиямен өмір сүру
Дәрігердің кеңесімен тұрақты түрде дәрі-дәрмек қабылдау.
Ұйқы режимін сақтау, стресс пен шаршаудан аулақ болу.
Спортпен шұғылданғанда немесе көлік жүргізгенде сақ болу.
Алкоголь мен темекіден бас тарту, себебі олар ұстамаларды күшейтуі мүмкін.
Эпилепсия — созылмалы ауру болғанымен, дұрыс емделсе және қажетті шаралар қолданылса, науқастар толыққанды өмір сүре алады.
