Сурет: pixabay
Альберт Эйнштейн (Albert Einstein) — әлемге әйгілі физик-теоретик, салыстырмалылық теориясының авторы, және ғылым тарихындағы ең ықпалды ғалымдардың бірі. Ол өзінің жаңашыл идеяларымен физика мен әлемді түсіну тәсілін түбегейлі өзгертті.
Ол 14 наурыз 1879 жылы Германияда Ульм қаласы, Баден-Вюртемберг өлкесінде дүниеге келген.
Эйнштейн орта таптағы еврей отбасында дүниеге келді. Оның әкесі Герман Эйнштейн электротехникалық компанияның иесі болса, анасы Паулина Кох пианистка болған.
Бала кезінде Альберт сөйлеуді кеш бастады, бірақ кішкентайынан математика мен ғылымға қызығушылық танытты. Әкесі оның ғылымға деген қызығушылығын арттыру үшін оған компас сыйлады, бұл оның әлемнің қалай жұмыс істейтініне деген қызығушылығын оятты.
Ол 1894 жылы Эйнштейннің отбасы Мюнхеннен Италияға көшіп кетті, ал Альберт Германияда орта мектепті аяқтауға қалды. Алайда, мектептің қатал тәртібі мен ережелеріне шыдамай, оны тастап кетті.
Кейін Швейцарияның Цюрих политехникалық мектебіне (ETH Zurich) түсіп, физика және математика мамандығы бойынша білім алды.
1900 жылы Эйнштейн оқуын аяқтап, мұғалім дипломын алды. Бірақ бірден жұмыс таба алмай, біраз уақыт қиындық көрді.
Ең алғаш 1902 жылы ол Швейцарияның Берн қаласында патент бюросында жұмыс істей бастады. Бұл жерде жұмыс істеу оған ғылыми зерттеулермен айналысуға мүмкіндік берді.
1905 жылы Эйнштейн ғылымда “Ғажайып жыл” (Annus Mirabilis) деп аталған жылы төрт маңызды ғылыми мақаласын жариялады. Бұл еңбектер оған әлемдік танымалдылық алып келді:
1. Фотоэлектрлік эффект — бұл үшін 1921 жылы Нобель сыйлығын алды.
2. Броундық қозғалыс.
3. Арнайы салыстырмалылық теориясы.
4. E=mc² формуласы — масса мен энергияның өзара байланысы.
Салыстырмалылық теориясы және Нобель сыйлығы
Эйнштейннің арнайы салыстырмалылық теориясы (1905) — уақыт пен кеңістік ұғымдарын революциялаған жаңалық болды. Бұл теория бойынша уақыт пен кеңістік объектілердің қозғалысына байланысты өзгеруі мүмкін.
1915 жылы ол өзінің атақты жалпы салыстырмалылық теориясын ұсынды, бұл теория гравитацияның кеңістік-уақыттың иілуімен түсіндірілетінін көрсетті.
1921 жылы Эйнштейн фотоэлектрлік эффект заңын ашқаны үшін физика саласындағы Нобель сыйлығын алды.
Ол 1933 жылы, Германияда Адольф Гитлер билікке келгенде, Эйнштейн еврей болғандықтан нацистік қуғын-сүргіннен қорқып, АҚШ-қа көшті. Ол Принстон университетінде жұмыс істеп, ғылыми зерттеулерін жалғастырды.
Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде Эйнштейн АҚШ үкіметіне хат жазып, Германияның атом бомбасын жасау қаупін ескертіп, Манхэттен жобасына ықпал етті. Бірақ кейінірек атом қаруының қолданылғанына қатты өкініп, ядролық қарусыздануды қолдады.
Ол өмірінің соңғы жылдарын әлемдік бейбітшілікке және ядролық қаруды шектеуге арнады.
Жеке өмірі
Эйнштейн екі рет үйленді. Оның бірінші әйелі — Милева Марич, онымен бірге екі ұлы және Лизерль есімді қызы болды. Кейінірек Милевамен ажырасып, өзінің немере әпкесі Эльза Эйнштейнге үйленді.
Эйнштейн музыкаға қатты қызыққан, әсіресе скрипкада ойнағанды ұнатқан.
Эйнштейннің ғылыми мұрасы
Эйнштейннің ғылыми жетістіктері тек қана физика саласына ғана емес, сондай-ақ философия мен космологияға да әсер етті.
Оның E=mc² формуласы, салыстырмалылық теориясы, және кванттық физикадағы еңбектері бүгінгі күнге дейін ғылымның түрлі салаларында қолданылады.
Эйнштейн қарапайымдылыққа және интуицияға негізделген тәсілдерді қолдана отырып, ғылыми мәселелерді шешуге тырысқан. Ол: «Қиял білімнен маңызды», — деп есептеген, өйткені қиял жаңа идеяларды қалыптастыруға көмектеседі деп сенген.
Қайтыс болуы
Альберт Эйнштейн 1955 жылы 18 сәуірде АҚШ-тың Принстон қаласында 76 жасында қайтыс болды. Ол өмірінің соңғы күндеріне дейін ғылыммен айналысқан.
Эйнштейн өсиеті бойынша оның денесі өртеліп, күлі жасырын жерге шашылды.
Эйнштейннің қанатты сөздері:
«Қателік жасамаған адам ешқашан жаңа нәрсе байқап көрмеген».
«Өмірді мәнді етіп өткізу үшін адам өзін басқаларға арнауы керек».
«Білім алуды мектеп аяқталған соң ғана бастаймын деп ойласаңыз, қателесесіз».
