Энеолит ескерткіші Маңғыстаудағы Шебір жерінен табылған. Мұнда тас пен қыштан жасалған еңбек қралдар. Ыдыстары саз балшықтан жасалған, түбі жұмыртқа тәрізді болып келеді. Ыдыстарды әшекейлеу үшін тарақ сияқты өрнек пайдаланған.
Шебір тұрағының тұрғындары теңіз моллюскасының қабықтарын моншақ етіп таққан.
Алғашқы адамдар егінді жинау уақытын аспандағы жұлдыздардың орналасуымен анықтаған.
Айдың қозғалысын бақылау арқылы алғашқы қарапайым күнтізбе жасап, жылды тепе — тең айларға бөлген.
Адамдар өз білімдерін суретті хат — пиктография (тасқа түсірілген хат — суреттер) арқылы хабарлаған.
