Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев — Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті, мемлекет қайраткері, тәуелсіз Қазақстанның қалыптасуы мен дамуына ерекше үлес қосқан тұлға. Назарбаев елді 30 жыл бойы басқарып, 2019 жылы президенттік өкілеттілігін тоқтатты.
Ерте өмірі және білім алуы
Туған жылы: 6 шілде 1940 жыл.
Туған жері: Шамалған ауылы, Қаскелең ауданы, Алматы облысы, Қазақ КСР.
Нұрсұлтан Назарбаев қарапайым ауыл отбасында дүниеге келген. Әкесі Әбіш пен анасы Әлжан еңбекқор адамдар болған. Ол жас кезінде ата-анасына шаруашылық жұмыстарында көмек көрсетті. Мектепті бітірген соң, металлургия саласына қызығушылық танытып, 1958 жылы Теміртау қаласындағы Қарағанды металлургия комбинатына жұмысқа қабылданды.
Еңбек жолы және саяси мансабы
1960 жылдары Теміртау қаласындағы металлургия комбинатында жұмыс істеп, домна пешінің шебері ретінде тәжірибе жинады.
1967 жылы Қарағанды политехникалық институтын бітіріп, инженер-металлург мамандығын алды.
Саяси қызметін Коммунистік партия қатарында бастады. 1980 жылдары Қазақстан Компартиясының Орталық Комитетінде әртүрлі жауапты қызметтер атқарды:
1979-1984 жж. — Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің хатшысы.
1984-1989 жж. — Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің төрағасы.
1989-1991 жж. — Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің бірінші хатшысы.
Тәуелсіз Қазақстанның көшбасшысы
1991 жылдың 1 желтоқсанында алғашқы бүкілхалықтық президент сайлауы өтіп, Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстанның Тұңғыш Президенті болып сайланды.
1991 жылдың 16 желтоқсанында Назарбаевтың бастамасымен Қазақстан өзінің тәуелсіздігін жариялады. Бұл күн ел тарихында Тәуелсіздік күні ретінде аталып өтеді.
Президенттік қызметі (1991-2019)
Назарбаевтың басшылығымен Қазақстанда маңызды реформалар жүзеге асырылды. Ол нарықтық экономикаға көшуді, шетелдік инвестицияларды тартуды және мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық тұрақтылығын қамтамасыз етуді мақсат етті. Оның негізгі жетістіктері:
1. Астана қаласының (қазіргі Астана, бұрынғы Нұр-Сұлтан) елорда ретінде құрылуы (1997 ж.) — бұл стратегиялық қадам елдің экономикалық және геосаяси дамуына серпін берді.
2. Ядролық қарусыздану — Семей полигонын жабу арқылы Қазақстан әлемдегі ең ірі ядролық арсеналдан ерікті түрде бас тартты.
3. Экономикалық реформалар — нарықтық экономикаға көшу, шетелдік инвестицияларды тарту, мұнай-газ секторын дамыту.
4. Еуразиялық экономикалық одақты құру — Назарбаевтың бастамасымен ЕАЭО 2015 жылы құрылып, аймақтық экономикалық ынтымақтастықты нығайтты.
5. Ұлтаралық келісім мен тұрақтылықты сақтау — Қазақстан халықтарының Ассамблеясын құру арқылы елдегі этносаралық және конфессияаралық келісімді қамтамасыз етті.
Өкілеттілігін тоқтату
2019 жылдың 19 наурызында Нұрсұлтан Назарбаев Қазақстан Президенті қызметінен өз еркімен кетті. Бұл қадам Қазақстан тарихында елеулі оқиға болды. Назарбаев президенттік өкілеттілігін тоқтатқанымен, елдегі саяси ықпалын сақтап қалды:
Қазақстан Қауіпсіздік Кеңесінің төрағасы.
«Nur Otan» партиясының төрағасы (кейін бұл қызметті Тоқаевқа тапсырды).
Елбасы мәртебесімен өмір бойғы құқықтарға ие.
Жеке өмірі
Нұрсұлтан Назарбаев жұбайы Сара Алпысқызымен бірге үш қыз тәрбиелеп өсірді:
1. Дариға Назарбаева — саясаткер, Парламент Мәжілісінің депутаты.
2. Динара Құлыбаева — білім беру және қайырымдылық жобаларына белсенді қатысады.
3. Әлия Назарбаева — экология мен мәдениетті дамытуға үлес қосып жүрген кәсіпкер.
Мұрасы мен еңбектері
Назарбаевтың мемлекет басқару тәжірибесі, экономикалық және саяси реформалары Қазақстанның халықаралық аренада мойындалуына ықпал етті. Оның «Қазақстан жолы», «Тәуелсіздік дәуірі», «Еуразия жүрегінде» атты еңбектері елдің даму стратегиясын айқындаған маңызды шығармалар болып саналады.
Нұрсұлтан Назарбаевтың есімі Қазақстан тарихына тәуелсіздіктің негізін қалаушы көшбасшы ретінде алтын әріптермен жазылды.
