Мұхтар Шаханов — қазақтың аса көрнекті ақыны, қоғам қайраткері, жазушы, драматург. Ол қазақ әдебиеті мен мәдениетінде ғана емес, қоғамдағы өткір мәселелерді көтерген ұлт жанашыры ретінде де танылған тұлға. Мұхтар Шаханов ұлттық рухты оятатын, ұрпаққа бағыт беретін өлеңдерімен, публицистикалық шығармаларымен, батыл пікірлерімен қазақ халқының жүрегінен ерекше орын алды.
Ерте өмірі мен білімі
Мұхтар Шаханов 1942 жылы 2 шілдеде Оңтүстік Қазақстан облысы, қазіргі Түркістан облысының Отырар ауданындағы Қасқасу ауылында дүниеге келген. Оның балалық шағы соғыстан кейінгі қиын кезеңдермен тұспа-тұс келді. Мұхтар жастайынан әдебиетке, поэзияға құштар болып өсті.
Орта мектепті бітірген соң, Шымкенттегі Қазақ химия-технологиялық институтында оқыды. Дегенмен, жүрегі поэзияға жақын болғандықтан, шығармашылық жолды таңдады.
Шығармашылық жолы
Мұхтар Шахановтың әдебиетке алғашқы қадамы 1960 жылдары басталды. Ол өзінің алғашқы өлеңдер жинағын сол кезеңде шығарды. Оның өлеңдерінде ұлттық рух, махаббат, адамгершілік және табиғат тақырыптары ерекше орын алады. Ақынның шығармаларында әлеуметтік мәселелер, ұлт тағдыры және адамзатқа ортақ құндылықтар кеңінен көрініс табады.
Мұхтар Шахановтың негізгі шығармалары:
«Ғашықтық ғаламаты» — махаббат пен рухани құндылықтарды дәріптейтін поэма.
«Өркениеттің адасуы» — адамзаттың рухани дағдарысына арналған философиялық шығарма.
«Танакөз», «Махаббат заңы» сияқты өлеңдері оқырман қауымның сүйіспеншілігіне бөленген.
Шахановтың шығармаларында өзінің жеке азаматтық ұстанымы, әділет пен ар-намысқа деген адалдығы анық байқалады. Оның поэзиясы кеңестік кезеңде де, тәуелсіздік алғаннан кейін де өзектілігін жоғалтқан жоқ.
Желтоқсан оқиғасы және азаматтық белсенділігі
Мұхтар Шахановтың қоғамдағы рөлі оның шығармашылық қызметімен шектелмейді. 1986 жылғы Желтоқсан оқиғасы кезінде ол қазақ жастарын қорғап, олардың құқығын қорғау жолында күрескен азаматтардың бірі болды. Мәскеуде КСРО басшылығының алдында қазақ жастарының мүддесін қорғап сөз сөйлегені үшін халық оны батыр ретінде таныды.
Қоғамдық қызметі
Мұхтар Шаханов тәуелсіз Қазақстанның дамуы жолында да белсенділік танытты:
1991-1993 жылдары Қазақстан Республикасының Қырғызстандағы Төтенше және Өкілетті елшісі қызметін атқарды.
Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі болып, қазақ әдебиетінің дамуына үлкен үлес қосты.
Қазақстан Республикасы Парламентінің депутаты ретінде халықтың мүддесін қорғауда маңызды бастамалар көтерді.
Шаханов тек қазақ әдебиетінде ғана емес, халықаралық деңгейде де танымал тұлға. Ол өз шығармалары арқылы ұлттың рухани жаңғыруына, тіл мен мәдениетті қорғауға үлес қосып келеді.
Негізгі еңбектері мен марапаттары
Мұхтар Шаханов бірнеше әдеби-саяси еңбектің авторы. Оның шығармалары қазақ тілінде ғана емес, орыс, ағылшын, түрік, өзбек, қырғыз және басқа тілдерге аударылған. Ақынның еңбектері ұлттық рухты оятуға, қазақ мәдениеті мен тіліне құрметпен қарауға бағытталған.
Ол көптеген мемлекеттік марапаттарға ие болды, соның ішінде:
«Құрмет» ордені (Қазақстан)
Халықаралық түркі әлеміне сіңірген еңбегі үшін сыйлықтар
Жеке өмірі
Мұхтар Шаханов өмірінде екі рет үйленген. Алғашқы некесінен Шаханов Олжас есімді ұлы бар. Қазіргі жұбайы — белгілі журналист әрі жазушы Роза Мұқанова.
Қорытынды
Мұхтар Шаханов — қазақ поэзиясының жарық жұлдызы, ұлттық рухтың жыршысы. Оның шығармалары ұлттың болашағына, рухани дамуына, адамгершілік құндылықтарға бағытталған. Ол өзінің батыл ой-пікірлерімен, өткір жырларымен қазақ халқының жүрегінен ерекше орын алған тұлға.
Ақынның өзі айтқандай:
«Тамырыңды тереңге жібермесең, теректей, Қайғыға да, қуанышқа да сен еріксіз керексің…»
Мұхтар Шахановтың өлеңдері мен шығармалары қазақ халқының рухани өмірінде мәңгілікке сақталады.
