1. Фонетика
1. Фонетика дегеніміз не?
Жауабы: Тілдің дыбыстық жүйесін зерттейтін тіл білімінің саласы.
2. Қазақ тілінде қанша дауысты дыбыс бар?
Жауабы: 12 дауысты дыбыс (а, ә, е, о, ө, ұ, ү, ы, і, и, у, э).
3. Дауысты дыбыстар нешеге бөлінеді?
Жауабы: Жуан және жіңішке дауыстылар.
4. Дауыссыз дыбыстар нешеге бөлінеді?
Жауабы: Қатаң, ұяң, үнді.
5. Ассимиляция дегеніміз не?
Жауабы: Дыбыстардың бір-біріне ықпал етіп, ұқсас болу құбылысы.
6. Редукция дегеніміз не?
Жауабы: Дауысты дыбыстың әлсіреуі немесе қысқарып айтылуы.
7. Буынның түрлері қандай?
Жауабы: Ашық, тұйық, бітеу.
8. Езулік дауысты дыбыстарды атаңыз.
Жауабы: е, ә, ө, ү, і, ы.
9. Еріндік дауысты дыбыстарды атаңыз.
Жауабы: о, ө, ұ, ү, у.
10. Интонация дегеніміз не?
Жауабы: Сөйлеу тілінде ойдың эмоционалды реңкін білдіретін әуен.
2. Лексикология
11. Лексикология нені зерттейді?
Жауабы: Сөздің мағынасын, сөздік қорды және сөз байлығын зерттейтін тіл білімінің саласы.
12. Омоним дегеніміз не?
Жауабы: Айтылуы бірдей, бірақ мағынасы әртүрлі сөздер.
13. Синоним дегеніміз не?
Жауабы: Мағыналары жақын, бірақ айтылуы әртүрлі сөздер.
14. Антоним дегеніміз не?
Жауабы: Мағынасы қарама-қарсы сөздер.
15. Тұрақты тіркес дегеніміз не?
Жауабы: Мағынасы тұтас бір ұғымды білдіретін сөз тіркестері.
16. Кәсіби сөздер дегеніміз не?
Жауабы: Белгілі бір кәсіпке қатысты қолданылатын сөздер.
17. Диалектизм дегеніміз не?
Жауабы: Белгілі бір өңірде қолданылатын тілдік ерекшеліктер.
18. Көнерген сөздер дегеніміз не?
Жауабы: Қазіргі уақытта қолданыстан шығып қалған сөздер.
19. Жаңа сөздер (неологизмдер) дегеніміз не?
Жауабы: Жаңа ұғымдарды білдіру үшін енген сөздер.
20. Фразеологизм дегеніміз не?
Жауабы: Тұрақты тіркес, мағынасы тұтас бір ұғымды білдіреді.
3. Морфология
21. Морфология дегеніміз не?
Жауабы: Сөздердің құрылымын, түрленуін және грамматикалық категорияларын зерттейтін сала.
22. Түбір сөз дегеніміз не?
Жауабы: Мағынасы бар негізгі сөз, қосымшасыз.
23. Қосымша неше түрге бөлінеді?
Жауабы: Жұрнақ және жалғау.
24. Жұрнақтың қызметі қандай?
Жауабы: Сөздің мағынасын өзгертеді немесе жаңа сөз жасайды.
25. Зат есім дегеніміз не?
Жауабы: Заттың, құбылыстың атауын білдіретін сөздер.
26. Сын есім қандай сұрақтарға жауап береді?
Жауабы: Қандай? Қай?
27. Сан есімнің түрлері қандай?
Жауабы: Есептік, реттік, болжалдық, жинақтық, бөлшектік.
28. Етістік дегеніміз не?
Жауабы: Қимыл, іс-әрекетті білдіретін сөздер.
29. Есімше дегеніміз не?
Жауабы: Етістіктің сын есім сияқты түрленіп, заттың белгісін білдіруі.
30. Көсемше қандай сұрақтарға жауап береді?
Жауабы: Қалай? Қайтсе?
—
4. Синтаксис
31. Синтаксис дегеніміз не?
Жауабы: Сөйлемнің құрылымы мен оның бөліктерін зерттейтін тіл білімі саласы.
32. Сөйлем мүшелері нешеге бөлінеді?
Жауабы: Бастауыш, баяндауыш, анықтауыш, толықтауыш, пысықтауыш.
33. Бастауыш дегеніміз не?
Жауабы: Сөйлемдегі іс-әрекеттің иесі.
34. Баяндауыш қандай сұрақтарға жауап береді?
Жауабы: Не істеді? Не қылды?
35. Жай сөйлем дегеніміз не?
Жауабы: Бір ғана ойды білдіретін сөйлем.
36. Құрмалас сөйлем дегеніміз не?
Жауабы: Екі немесе одан да көп жай сөйлемдерден құралған сөйлем.
37. Салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не?
Жауабы: Тең дәрежелі жай сөйлемдерден құралған құрмалас сөйлем.
38. Сабақтас құрмалас сөйлем дегеніміз не?
Жауабы: Бір сөйлем екінші сөйлемге бағына байланысқан құрмалас сөйлем.
39. Қыстырма сөз дегеніміз не?
Жауабы: Сөйлемдегі ойды нақтылау немесе пысықтау үшін қолданылатын сөздер.
40. Одағай сөздер қандай қызмет атқарады?
Жауабы: Сөйлеушінің көңіл-күйін, эмоциясын білдіреді.
—
5. Стилистика
41. Стилистика дегеніміз не?
Жауабы: Тілдік құралдардың қолданылу ерекшеліктерін зерттейтін тіл білімінің саласы.
42. Публицистикалық стильдің ерекшелігі қандай?
Жауабы: Қоғамдық-саяси тақырыптарды қозғайды.
43. Ресми стиль қайда қолданылады?
Жауабы: Құжаттарда, ресми хаттарда, заңдарда.
44. Көркем әдебиет стилі дегеніміз не?
Жауабы: Көркем шығармаларда қолданылатын тіл.
Жақсы, қалған 100 сұрақты жалғастырамын.
—
6. Стилистика (жалғасы)
45. Ғылыми стильдің ерекшелігі қандай?
Жауабы: Ғылыми зерттеулерде, оқу құралдарында қолданылады, дәлдік пен нақтылықты талап етеді.
46. Ауызекі сөйлеу стилі дегеніміз не?
Жауабы: Күнделікті тұрмыстық жағдайда қолданылатын бейресми сөйлеу тілі.
47. Термин дегеніміз не?
Жауабы: Белгілі бір ғылым, техника немесе өнер саласындағы арнайы сөздер.
48. Перифраз дегеніміз не?
Жауабы: Сөзді немесе ұғымды басқа сөздермен сипаттап айту.
49. Калька дегеніміз не?
Жауабы: Басқа тілдегі сөз тіркестерін тікелей аударып қолдану.
50. Метафора дегеніміз не?
Жауабы: Сөздердің ауыспалы мағынада қолданылуы арқылы жаңа мағына туғызу.
51. Аллегория дегеніміз не?
Жауабы: Мысал түрінде ойды астарлап жеткізу.
52. Метафораның мысалын келтіріңіз.
Жауабы: «Көздің қарашығы» (өте қымбатты адам).
53. Гипербола дегеніміз не?
Жауабы: Бір нәрсені шектен тыс асырып айту.
54. Литота дегеніміз не?
Жауабы: Бір нәрсені әдейі кішірейтіп айту.
7. Сөз таптары
55. Сөз таптары нешеге бөлінеді?
Жауабы: 9 сөз табы (зат есім, сын есім, сан есім, етістік, есімдік, үстеу, шылау, одағай, еліктеу сөздер).
56. Есімдік дегеніміз не?
Жауабы: Заттың атын, сынын, санын білдірмей, оның орнына қолданылатын сөздер.
57. Есімдіктің түрлерін атаңыз.
Жауабы: Жіктеу, сілтеу, өздік, сұрау, жалпылау, белгісіздік, болымсыздық.
58. Үстеудің қызметі қандай?
Жауабы: Етістікке қатысты қимылдың мезгілін, мекенін, себебін, мақсатын және сын-қимылын білдіреді.
59. Көсемше қандай сөз табына жатады?
Жауабы: Етістік.
60. Шылаудың түрлері қандай?
Жауабы: Септеулік, жалғаулық, демеулік шылаулар.
61. Одағайдың түрлерін атаңыз.
Жауабы: Қуаныш, таңдану, қорқу, өкініш, бұйрық.
62. Еліктеу сөздер қандай сұрақтарға жауап береді?
Жауабы: Қалай? Қайтсе?
63. Мақал мен мәтелдің айырмашылығы неде?
Жауабы: Мақал – толық ойды білдіретін, нақыл сөз. Мәтел – тұспалдап айтылатын сөз тіркесі.
64. Жалғаулық дегеніміз не?
Жауабы: Сөздерді, сөйлемдерді байланыстыратын шылау.
8. Сөйлемнің түрлері
65. Сөйлем нешеге бөлінеді?
Жауабы: Хабарлы, сұраулы, бұйрықты, лепті.
66. Хабарлы сөйлем дегеніміз не?
Жауабы: Бір нәрсені хабарлау үшін айтылатын сөйлем.
67. Сұраулы сөйлем дегеніміз не?
Жауабы: Сұрақ қою мақсатында айтылатын сөйлем.
68. Бұйрықты сөйлем дегеніміз не?
Жауабы: Бір нәрсені талап ету, бұйыру мақсатында айтылатын сөйлем.
69. Лепті сөйлем дегеніміз не?
Жауабы: Сөйлеушінің эмоциясын білдіретін сөйлем.
70. Толымды сөйлем дегеніміз не?
Жауабы: Сөйлем мүшелері толық қатысқан сөйлем.
71. Толымсыз сөйлем дегеніміз не?
Жауабы: Бір немесе бірнеше сөйлем мүшелері түсіп қалған сөйлем.
72. Жай сөйлем мен құрмалас сөйлемнің айырмашылығы неде?
Жауабы: Жай сөйлем – бір ойды білдіреді, ал құрмалас сөйлем – бірнеше ойды біріктіреді.
73. Салалас құрмалас сөйлемнің түрлері қандай?
Жауабы: Ыңғайлас, қарсылықты, талғаулы, себеп-салдар.
74. Сабақтас құрмалас сөйлемнің түрлері қандай?
Жауабы: Шартты, мезгіл, мақсат, себеп, салыстырмалы.
9. Орфография мен орфоэпия
75. Орфография дегеніміз не?
Жауабы: Сөздерді дұрыс жазу ережелері.
76. Орфоэпия дегеніміз не?
Жауабы: Сөздерді дұрыс айту ережелері.
77. Қысқарған сөздер қалай жазылады?
Жауабы: Бас әріптермен немесе сөздің басқы буынымен жазылады (мысалы, БҰҰ).
78. Буын түрлерін атаңыз.
Жауабы: Ашық, тұйық, бітеу.
79. Тасымал дегеніміз не?
Жауабы: Сөзді келесі жолға дұрыс бөлу ережелері.
80. Жалғаулықтар қалай жазылады?
Жауабы: Сөзбен бірге, бөлек жазылады.
10. Пунктуация
81. Пунктуация дегеніміз не?
Жауабы: Тыныс белгілерін қою ережелері.
82. Сөйлемде үтір қай кезде қойылады?
Жауабы: Құрмалас сөйлемдерде, қаратпа сөздерден кейін.
83. Қос нүкте қай кезде қолданылады?
Жауабы: Түсіндіру мақсатында, дәйексөз алдында.
84. Нүктелі үтір қай кезде қойылады?
Жауабы: Құрмалас сөйлемдердегі дербес бөліктерді ажырату үшін.
85. Тырнақша қай кезде қолданылады?
Жауабы: Тікелей сөйлеу, дәйексөз, атауларды көрсету үшін.
86. Сөз тіркесі дегеніміз не?
Жауабы: Мағыналық байланыстағы екі немесе одан көп сөздер.
87. Тұрақты сөз тіркестері қалай аталады?
Жауабы: Фразеологизмдер.
88. Қыстырма сөз дегеніміз не?
Жауабы: Ойды нақтылау үшін қолданылатын сөздер.
12. Қалған сұрақтар
89. Қаратпа сөз дегеніміз не?
Жауабы: Адамға немесе затқа бағыттап айтылған сөз.
90. Қыстырма сөздің мысалы қандай?
Жауабы: «Әрине, бұл дұрыс шешім».
91. Омонимдер қандай сөздер?
Жауабы: Мысалы, «жас» – 1) адамның жасы, 2) көзіне жас келу.
92. Синонимдердің мысалы қандай?
Жауабы: Әдемі – сұлу, көркем, ажарлы.
93. Антонимдердің мысалы қандай?
Жауабы: Ащы – тәтті, биік – аласа.
94. Мақалдың мысалы қандай?
Жауабы: «Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей.»
95. Мәтелдің мысалы қандай?
Жауабы: «Түймедейді түйедей ету.»
96. Салалас құрмалас сөйлемнің мысалы қандай?
Жауабы: «Күн жарқырап тұр, бірақ жел соғып тұр.»
97. Сабақтас құрмалас сөйлемнің мысалы қандай?
Жауабы: «Жаңбыр жауса, жер көгереді.»
98. Сөйлемде бастауыш пен баяндауыш қалай байланысады?
Жауабы: Бастауыш пен баяндауыштың тұлғалық және мағыналық байланысы арқылы.
99. Демеулік шылаудың мысалы қандай?
Жауабы: «Ол да келді», «Сен ғана бардың».
100. Құрмалас сөйлем мен жай сөйлемнің айырмашылығы неде?
Жауабы: Жай сөйлем бір ғана ойды білдіреді, ал құрмалас сөйлем бірнеше ойды білдіреді және бірнеше сөйлемнен тұрады.
