Қазақ тілі грамматикасының ережелері өте кең және көптеген бөлімдерге бөлінеді. Олардың әрқайсысы тілдің құрылымын түсінуге және дұрыс қолдануға көмектеседі. Міне, қазақ тілі грамматикасының негізгі ережелері:
1. Тілдің дыбыстық жүйесі (Фонетика)
Дауысты және дауыссыз дыбыстар: Дауысты дыбыстардың саны 9, ал дауыссыздардың 19 түрі бар.
Дыбыстардың үндесуі: Әр түрлі дыбыстар бір-бірімен үндесіп, сөздердің дыбыстық құрамын құрайды. Мысалы, ықпал мен сингармонизм ережелері.
2. Сөз таптары
Қазақ тілінде сөздер 9 негізгі тапқа бөлінеді:
Зат есім: заттың, адам немесе құбылыстың атауы (мысалы, «кітап», «адам»).
Етістік: іс-әрекетті білдіретін сөздер (мысалы, «жүру», «оқу»).
Сын есім: заттың белгісін білдіретін сөздер (мысалы, «красивый», «жас»).
Үстеу: іс-әрекеттің қалай жүзеге асқанын білдіретін сөздер (мысалы, «жылдам», «жоғары»).
Шылаулар: басқа сөздерді байланыстырушы сөздер (мысалы, «да», «мен»).
Сан есім: заттың санын немесе ретін білдіретін сөздер (мысалы, «бір», «екі», «үшінші»).
Есімдік: заттың орнын басатын сөздер (мысалы, «ол», «осы»).
Қосымша сөздер: аффикстер арқылы туындайтын сөздер.
3. Сөздердің түрленуі (Морфология)
Септіктер: Қазақ тілінде 7 септік бар (атыс, табыс, жатыс, шығыс, көмектес, күйелік, барабар).
Етістіктің шақтары: өткен шақ, қазір уақыттағы шақ, болашақ шақ.
4. Синтаксис (Сөйлем мүшелері)
Сөйлем мүшелері: бастауыш, баяндауыш, толықтауыш, пысықтауыш.
Сөйлем түрлері: қарапайым сөйлем, құрмалас сөйлем.
Сөйлемнің құрылымы: Сөйлемнің мағынасына қарай сөздер тәртібі.
5. Пунктуация (Тіркестер мен тыныс белгілері)
Нүкте, үтір, сұрау белгісі, леп белгісі — сөйлем құрылымына және мағынасына байланысты қойылады.
Қос нүкте: мысалы, тізімдерде немесе түсініктемелерде.
Қос тырнақша: тікелей сөзді, сөз тіркестерін немесе терминдерді көрсету үшін қолданылады.
6. Тілдің стилі мен сөз тіркестері
Көркем әдебиет стилі: метафоралар, теңеулер, эпитеттер.
Ресми стиль: хаттар мен баяндамаларда қолданылатын ресми сөздер мен сөйлемдер.
Тұрақты сөз тіркестері: жалпы қолданыстағы фразеологизмдер.
