Ғұндар — ежелгі көшпелі халық, біздің заманымызға дейінгі 3-ші ғасырдан бастап тарихта кеңінен белгілі болды. Ғұндардың тарихы мен мәдениеті көбінесе олардың көшпелі өмір салтымен және әскери күштерімен байланысты. Олар алғашында Орталық Азияның шығыс бөлігінде, кейіннен Еуропа мен Азия арасында кең аумақтарға тарады.
Ғұндардың шығу тегі
Ғұндар туралы алғашқы мәліметтер Қытай деректерінде кездеседі. Олар бастапқыда Моңғолия мен Қытайдың солтүстік-батысындағы аумақтарда өмір сүрген деп саналады. Ғұндардың шығу тегі туралы нақты мәліметтер жоқ, бірақ олардың көптеген этникалық және тілдік топтардан құралған болуы мүмкін.
Ғұндардың мемлекеті
Ғұндар тарихында ең атақты мемлекеті — ғұндардың Ұлы империясы болды. Бұл империя біздің заманымызға дейінгі 2-ші ғасырда құрылған. Ғұндар күшті әскери ұйымдары мен көшпелі өмір салтының арқасында, басқа халықтарға әсер етіп, кең аумақты жаулап алған. Ғұндардың империясы Батысқа қарай Жерорта теңізі жағалауларына дейін жетті.
Аттила — ғұндар империясының даңқты басшысы
Ғұндар тарихында ең белгілі тұлғалардың бірі — Аттила (б.з. 406-453 жж.) болып табылады. Ол ғұндардың ұлы империясын басқарған және Рим империясымен бірнеше рет соғысқан. Аттила Рим империясын қорқытып, Еуропаның кең аумағын жаулап алуға тырысты. Оны «Еуропа мен Азияның жойқын күші» деп аталған. Аттила жетекшілігімен ғұндар Рим империясына қарсы бірнеше ірі жорықтар жасады, бірақ ақырында ол 453 жылы қайтыс болған соң империя ыдырай бастады.
Ғұндардың мәдениеті мен тұрмысы
Ғұндардың мәдениеті көшпелі, әскери өмір салтымен ерекшеленді. Олар көбінесе мал шаруашылығымен айналысты, жылқыны ерекше бағалады және оларды соғыс қаруы ретінде пайдаланды. Ғұндар ержүрек жауынгерлер болып, жақсы садақ атушылар болды. Сонымен қатар, олардың қыш бұйымдары мен зергерлік әшекейлері сол дәуірдің жоғары деңгейде дамығанын көрсетеді.
Ғұндардың ықпалы
Ғұндардың Еуропаға жасаған жорықтары олардың Батыс Рим империясына әсер етуіне себеп болды. Ғұндардың басып алған аумақтарында көптеген халықтар мен ұлыстар қалыптасты, олардың арасында германдық тайпалар, славяндар мен басқа да еуропалық халықтар бар. Бұл көшпелі халықтардың әсері, сондай-ақ ғұндардың әскери шеберлігі мен жаулап алу саясаты Еуропаның тарихи дамуына үлкен ықпал етті.
Ғұндардың тарихы мен мәдениеті қазіргі Азия мен Еуропаның көптеген елдерінің мәдениеті мен тарихында маңызды орын алады.
